Si mund të kemi zhvillim evropian të letërsisë dhe arteve kur kishim një jetë shumëshekullore nën pushtim dhe kur edhe sot kemi një zhvillim ekonomik afrikan?!
Në një raport lidhur me ligjëratën e Rexhep Qosjes me titull “Zhvillimi i shpejtuar i letërsisë shqipe”, mbajtur pardje në Seminarin Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare, një gazetar nga një e përditshme kosovare ka bërë diçka që nuk lejohet në raste të tilla. Ai nuk ka raportuar por ka komentuar ose gjëra periferike e aspak të rëndësishme të atmosferës në sallë, ose ka shprehur impresione krejtësisht të panevojshme, qëllimkëqija dhe të palejueshme për gazetarinë moderne.
Fajet e Qosjes, sipas këtij talibani shtalb të zhurnalistikës kosovare qenkan :
E para : « Ai (Qosja, v.ime) fillimisht shtronte pyetje lidhur me këtë temë dhe menjëherë i jepte vetë përgjigjet…
Çka ka këtu që do të mund të relativizonte apo që do të mund t’i ulte vlerën një ligjërate. Kjo është punë stili dhe kapaciteti retorik të fjalimtarit dhe nuk paraqet asnjësoj mangësie.
E dyta : Ligjërata e Qosjes ngjasonte me një ligjëratë për nxënës të shkollave të mesme, pasi që shtjellonte terminologjitë e ndryshme dhe shpjegonte formacionet dhe shkollat letrare…
Gazetari harron se në shkolla fillore dhe të mesme nuk mbahen ligjërta po mbahet mësim. Ndërsa ligjëruesi gjithmonë zgjedh mënyrën e ligjërimit, i cili brenda vetes nuk ka se si të mos përmbajë terminologji dhe shpjegime të caktuara.
E treta : Nganjëherë ai të krijonte përshtypjen e një gjyshi që u tregonte përralla nipërve dhe mbesave, meqenëse edhe heshtja me të cilën e përcillnin të pranishmit i ngjasonte heshtjes dhe kuriozitetit të fëmijëve për të dëgjuar përrallën deri në fund…
Kjo thënie dashakeqe shënon një vetërrënim për gazetarin, ngaqë heshtja dhe përcjellja me vëmendje e një ligjërate flet për kapacitetin e ligjëruesit, flet për oratorinë e vokabularin e begatshëm të tij dhe, në fund, tregon se ai ligjërues ka autoritetin e mjaftueshëm sa të të krijojë atmosferë ku me aq kurreshtje do ta dëgjojnë studjues shqiptarë dhe të huaj. Dhe domosdo se flet edhe për vlerën e diskursit.
Talebani i ri i zhurnalistikës kishte bërë përpjekje edhe për një përshkrim idiotesk të atmosferës në sallën pushtuar nga qetësia, të cilën e paskan pas prishur « disa persona të papërgjegjshëm, të cilët në vend që ta ç’kyçnin celularin vraponin për të dalë jashtë, duke krijuar rrëmujë, e gati sa nuk rrëzoheshin »…
Dhe çka i ulin vlerë këto cingërima telefonash ligjëratës së Rexhep Qosjes ? Talebani i ri nuk e di këtë gjë dhe ai as bën përpjekje të kuptojë asgjë, sepse ai nuk ka shkuar atje me kokën e vet dhe as ka shkruar me kokën e vet… Qosja mbase, sipas shtalbit të kapardisur zhurnalistik, qenka dashtë të ngritet të lë ligjëratën dhe të presë deri sa të mbarojë bisedën telefonikedhe të kthehet në sallë ai që gati kishte thyer qafën! Dhe pastaj ta kishte pyetur : Kush të thirri, çka të tha e çka i the…Pësenë e marrisë së raportuesit nga Seminari do ta shohim dhe do marrim vesh më poshtë.
Tash le të përkujtojmë titullin e raportit. « A ka letërsia shqipe vlera evropiane? » Ndërsa në nëntitull janë vënë këto fjalë : « Sipas Rexhep Qosjes, letërsia shqipe nuk ka vlera evropiane. Duke mos e përmendur as shkrimtarin e njohur shqiptar Ismail Kadare, i cili prej shumë kritikëve të huaj konsiderohet si një prej shkrimtarëve më të mirë botërorë, Qosja tha se nuk duhet t’i krijojmë vetit iluzione kinse letërsia shqipe ka vlera evropiane ».
Problemi këtu nuk është se Qosja ka thënë se letërsia shqipe nuk ka vlera evropiane, pasiqë për mungesë kualitetesh evropiane të letersisë shqipe është folur sa e sa herë. Bile është folur edhe nga shefi i gazetarit që këtu po gjendet fatkeqësisht. Me një dallim se Qosja faktin e mungesave të vlerave evropiane e trajton si kryeekspert i letërsisë dhe si kritiku më i madh letrar shqiptar, ndësa Shkëlzen Maliqi me përbuzjen e tmerrshme edhe ndaj letërsisë edhe ndaj etnisë shqiptare.
Por problemi i raportit të këtij talebani të ndërsyer qëndron edhe dikund tjetër. Dhe kjo është se Qosja kur ka thënë se letërsia shqipe nuk ka cilësi evropiane, duhet të ketë bërë krimin e rëndë duke mos përmendur një përjashtim-Ismail Kadarenë... Shkëlzen Maliqit, djalit të kryepolicit famëkeq të Titos e të Rankoviqit si dhe talebanit fatkeq nuk u intereson aspak se ligjërimin e tij Rexhep Qosja e kishte lidhur me zhvillimin e shpejtuar të letërsisë shqipe dhe jo për shkrimtarin që prej shumë kritikëve të huaj u konsideruaka si një prej më të mirëve në botë. Këtu ka një dallim esencial. Fundja, edhe nëse është kështu, e nuk është me siguri, a mund të themi se futbolli i Kosovës ka vlera evropiane duke marrë për ekzemplar Lorik Canën...
E lexova në tërësi ligjëratën e Rexhep Qosjes. Fjalës së akademikut është vështirë t'i hiqet edhe një presje e vetme, ndërsa komentet e këtij farë talebani të ri titist të dalë nga fakultetet që merren me pare, nuk janë tjetër pos produkt i një urrejtjeje të sëmurë tridhjetëvjeçare që shefit i tij Shkëlzen Maliqi ka kundër Rexhep Qosjes. Jo për të mbrojtur Qosjen se ai ka kaluar nëpër furtuna edhe më të egra gjatë jetës së tij prej intelektuali dhe i ka përballuar ato, por nuk ke si të mos shtrosh një pyetje :
Si mund të themi se letërsia jonë ka vlera evropiane? Si mund të kemi zhvillim evropian të letërsisë dhe arteve kur kemi një zhvillim ekonomik afrikan dhe më poshtë se afrikan si dhe një jetë shumëshekullore nën pushtim?! Këtu duket se dikujt nuk i pëlqen të shihet në pasqyrë! Pse vetëm në Kosovë duan të flasin triumfalisht për zhvillimet në të gjithë lëmenjtë! Ndërkohë që në Evropë bëhen debate të shumta mbi kualitetin e dobët jo vetëm të produkcionit letrar.
Kadareja, Kadareja, Kadareja... Harrohet se Kadareja ishte produkt i një regjimi. I suportuar fuqishëm nga diktatura, vepra e tij një kohë të gjatë (aq sa zgjati diktatura), ishte në funksion të krijimit të një iluzioni të "përparimit të madh" të Shqipërisë socialiste. Vënia shumëvjeçare e tij në shërbim të ndërtimit e figurës së përmasave piramidale të Enver Hoxhës, nuk ka mundë të shpëtojë pa u vënë re nga lexuesi i hollë evropian, i cili nuk i do diktatorët dhe të cilin e neverisin shërbëtorët e diktaturave.
Titulli “Zhvillimi i shpejtuar i letërsisë shqipe” tregon se shqiptarët, jo vetëm në letërsi, shumë nga vlerat e tyre i kanë krijuar në kushte ngushticash dhe ngutish, gjithësesi me qëllimin fisnik, iluminist dhe të drejtë - të mos ngelin në bisht. Kështu kemi nxjerrë në tregun nacional dhe për një kohë shumë të gjatë jemi detyruar të konsumojmë frutat tona ende të papjekura. Nuk mund të prisnim të piqeshin. Ky ishte kismeti ynë. Të kaluarën nuk e ndryshojmë dot, por me përpjekje të mëdha sot, ndoshta do të arrihet të lëmë diçka më të vlefshme ose, thuaje o Zot ! t’u krijojmë kushte më të mira zhvillimi brezave të ardhshëm. Po, siç këshillon Qosja, pa krijuar iluzione të rreme për veten tonë.
Nuk ka komente:
Posto një koment